Unieważnienie małżeństwa – wszystko co warto wiedzieć

Unieważnienie małżeństwa jest procesem, w wyniku którego małżeństwo jest uznawane za nieważne z powodu pewnych okoliczności, które istniały w chwili zawarcia małżeństwa. Różni się to od rozwodu, który kończy istniejące małżeństwo. Istnieje kilka podstawowych przesłanek, które mogą prowadzić do unieważnienia małżeństwa zwanego często potocznie unieważnieniem ślubu cywilnego:

Brak zdolności do zawarcia małżeństwa: Dotyczy to sytuacji, gdy przynajmniej jedna ze stron nie posiadała wymaganej prawnie zdolności do zawarcia małżeństwa, na przykład z powodu niepełnoletniości, bycia już w innym ważnym związku małżeńskim lub braku odpowiedniej zgody rodziców lub opiekunów.
Błąd co do istotnych okoliczności: Unieważnienie małżeństwa może nastąpić, gdy jedna ze stron zawierających małżeństwo była wprowadzona w błąd co do istotnych okoliczności, takich jak tożsamość lub stan cywilny drugiej strony.
Przymus lub groźba: Unieważnienie małżeństwa może być również możliwe, jeśli małżeństwo zostało zawarte pod przymusem lub w wyniku groźby, co uniemożliwiło jednej ze stron swobodne wyrażenie zgody na zawarcie małżeństwa.

Istnieją również pewne okoliczności, które automatycznie powodują nieważność małżeństwa, na przykład, gdy małżeństwo zostało zawarte między krewnymi w linii prostej lub pomiędzy rodzeństwem, lub gdy jedna ze stron nie miała świadomości zawarcia małżeństwa (np. ze względu na chorobę psychiczną).

Proces unieważnienia małżeństwa wymaga wniesienia sprawy do sądu, który po rozpatrzeniu okoliczności decyduje o uznaniu lub oddaleniu pozwu o unieważnienie małżeństwa.

Unieważnienie małżeństwa cywilnego w Polsce

W Polsce unieważnienie małżeństwa cywilnego może być dokonane na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Proces o unieważnienie małżeństwa opiera się na określonych przesłankach. Istnieją trzy główne przesłanki unieważnienia małżeństwa:

Błąd co do istotnych okoliczności: Unieważnienie małżeństwa może zostać orzeczone w sytuacji, gdy jedna ze stron została wprowadzona w błąd co do istotnych okoliczności dotyczących drugiej strony lub samego małżeństwa.
Przymus: Małżeństwo może zostać unieważnione, jeśli zostało zawarte pod wpływem przymusu lub groźby. Przymus musiał być na tyle poważny, że uniemożliwiał jednej ze stron wyrażenie swobodnej zgody na zawarcie małżeństwa.
Brak zdolności do zawarcia małżeństwa: Unieważnienie małżeństwa może być orzeczone w przypadku, gdy któraś ze stron nie miała zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa, np. z powodu niepełnoletniości, wcześniejszego ważnego związku małżeńskiego, czy też braku wymaganej prawem zgody rodziców lub opiekunów prawnych.

Proces unieważnienia małżeństwa cywilnego w Polsce wymaga skierowania sprawy do sądu, który po przeprowadzeniu postępowania orzeka o unieważnieniu lub oddaleniu powództwa. Jest to proces skomplikowany i wymaga udowodnienia spełnienia jednej z wymienionych powyżej przesłanek. Przy takim procesie warto skorzystać z pomocy adwokata zajmującego się prawem rodzinnym.

Należy zaznaczyć, że unieważnienie małżeństwa nie jest tak powszechne jak rozwód i stosuje się je raczej w szczególnych przypadkach, kiedy zaszły pewne istotne nieprawidłowości w momencie zawarcia związku małżeńskiego. Z uwagi na konstrukcję zawierania związku małżeńskiego w formie zwanej potocznie formą ślubu cywilnego, obecnie przesłanki unieważnienia małżeństwa nie występują zbyt często.

Unieważnienie małżeństwa kościelnego

W Polsce unieważnienie ślubu kościelnego jest możliwe na podstawie przepisów prawa kanonicznego. Procedura ta jest regulowana przez Kodeks Prawa Kanonicznego oraz przepisy wewnętrzne diecezji. Aby unieważnić ślub kościelny, zazwyczaj konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku-skargi do sądu kościelnego, który jest właściwy w danej diecezji. Proces ten może być skomplikowany i wymagać udowodnienia określonych przesłanek, takich jak np. brak zdolności do zawarcia małżeństwa lub istnienie błędu co do istotnych aspektów małżeństwa. Skarga zwana potocznie skargą o unieważnienie musi być poparta odpowiednimi dowodami i może podlegać ocenie przez odpowiednie organy kościelne.

Skargę o stwierdzenie nieważności małżeństwa w Polsce należy złożyć do właściwego sądu kościelnego, który działa na terenie diecezji, w której został zawarty ślub. Skarga powinna zawierać kompletną dokumentację oraz uzasadnienie wniosku, ze szczególnym uwzględnieniem okoliczności związanych z zawarciem związku.

W dokumentacji powinny znaleźć się wszelkie istotne dowody oraz dokumenty potwierdzające podstawę, na której opiera się wniosek o unieważnienie małżeństwa kościelnego. Mogą to być na przykład zaświadczenia lekarskie, świadectwa, dokumenty dotyczące sytuacji rodzinnej lub dowody na brak odpowiedniej zdolności do zawarcia małżeństwa.

Warto pamiętać, że proces unieważnienia małżeństwa kościelnego w Polsce podlega procedurom i przepisom Kościoła katolickiego, a nie państwa polskiego. Dlatego też decyzje w sprawie unieważnienia podejmowane są przez właściwe organy kościelne.

Powody unieważnienia ślubu kościelnego

Według prawa kanonicznego istnieją różne podstawy, na których można opierać wniosek o unieważnienie ślubu kościelnego. Niektóre z najczęstszych przyczyn, przy występowaniu, których można unieważnić ślub kościelny obejmują:

Błąd co do istoty małżeństwa (error in persona vel in matrimonio), czyli sytuacja, gdy jedna ze stron zawierających małżeństwo nie miała pełnej świadomości lub zrozumienia co do istotnych aspektów małżeństwa, takich jak zobowiązania czy obowiązki małżeńskie.
Brak odpowiedniej zdolności do zawarcia małżeństwa (impotentia ad matrimonium), co może wynikać z fizycznej lub psychicznej niezdolności do pełnienia obowiązków małżeńskich.
Błąd woli (error in voluntate), czyli sytuacja, w której jedna ze stron pod wpływem błędu lub przymusu zawiera małżeństwo.
Niezdolność jednej ze stron do podejmowania zobowiązań małżeńskich (incapacitas ad matrimonium), na przykład z powodu nieletniości lub innych przeszkód uniemożliwiających właściwe zrozumienie i przyjęcie obowiązków małżeńskich.

W każdym przypadku konieczne jest udowodnienie, że dana przesłanka faktycznie miała miejsce i że wpłynęła na ważność zawarcia małżeństwa kościelnego. Procedura unieważnienia małżeństwa kościelnego jest skomplikowana i wymaga profesjonalnego doradztwa prawnego oraz udziału w procesie przed sądem kościelnym.