Kiedy nie należy się zachowek po rodzicach

Zachowek to świadczenie pieniężne przysługujące uprawnionemu spadkobiercy, któremu nie została przyznana należna mu część spadku, został pominięty w testamencie, pozostali spadkobiercy zostali obdarowani za życia w stopniu przekraczającym zachowek uprawnionego itd. Istnieją jednak okoliczności, w których nie należy się zachowek po rodzicach. Przyjrzyjmy się kilku takim sytuacjom:

Odpowiedni udział w spadku

Jeśli uprawniony spadkobierca otrzymał swoją odpowiednią część spadku, czyli tyle, ile mu przysługiwało na mocy prawa spadkowego, to nie ma podstaw do żądania zachowku. Zachowek przysługuje jedynie w sytuacji, gdy uprawniony spadkobierca nie otrzymał należnej mu części majątku, po śmierci spadkodawcy lub za życia w formie np. darowizny;

Zrzeczenie się dziedziczenia

Jeśli spadkobierca zdecydował się na zawarcie umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, to również nie przysługuje mu zachowek. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia zawierana jest w formie aktu notarialnego, ma charakter ostateczny i równoznaczna jest z wyłączeniem z udziału w spadku. Prawa do zachowku nie będą mieć w przypadku spadkobiercy, który zawarł taką umowę ze spadkodawcą także jego zstępni.

Wydziedziczenie

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i w piśmiennictwie zdecydowanie dominuje od dawna stanowisko, zgodnie z którym wydziedziczenie zstępnego prowadzi do pozbawienia go zachowku bez wyłączenia dziedziczenia jego zstępnych na podstawie ustawy. Skutki wydziedziczenia dotyczą̨ bowiem wyłącznie osoby wydziedziczonego, a nie jego zstępnych (art. 1011 k.c.), toteż zstępni wydziedziczonego dziedziczą̨ po nim na podstawie ustawy tak, jak gdyby nie dożył on otwarcia spadku. Należy podzielić utrwalone w orzecznictwie i piśmiennictwie stanowisko co do skutków prawnych wydziedziczenia. Wydziedziczony traci uprawnienie do zachowku (art. 991 § 1 k.c.) zstępni wydziedziczonego zstępnego są̨ uprawnieni do zachowku. Inaczej niż wydziedziczony nie tracą oni przymiotu spadkobierców ustawowych i mogą dziedziczyć ten udział spadkowy, który przypadłyby wydziedziczonemu.

Ostatecznie, decyzja o przysługiwaniu zachowku zależy od oceny konkretnej sytuacji przez sąd, uwzględniając wszystkie okoliczności faktyczne i prawne. W przypadku wątpliwości lub potrzeby uzyskania fachowej porady prawnej, zaleca się skonsultowanie się z adwokatem specjalizującym się w prawie spadkowym. Pomimo ochronnej funkcji zachowku, zdarzają się sytuacje, kiedy pomimo przepisania za życia majątku przez rodziców na jedno z dzieci zachowek pominiętemu rodzeństwu obdarowanego nie będzie się należał.